365 Tax & Business Consulting

Το μόνο… ευχάριστο που μπορεί κανείς να διακρίνει μέσα σ’ αυτή την ιστορία είναι ότι τα τεκμήρια διαβίωσης για τις κατοικίες των φορολογουμένων θα υπολογιστούν κατά την εκκαθάριση των φετινών δηλώσεων με βάση τις παλαιές αντικειμενικές αξίες που ίσχυαν μέχρι τις 31-12-2021.

Και φέτος λοιπόν -όπως μέχρι και το 2020-, σε πολλές περιπτώσεις φορολογουμένων, ο φόρος εισοδήματος δεν θα υπολογιστεί τελικά επί του δηλούμενου εισοδήματος, αλλά επί ενός υψηλότερου ποσού που θα προσδιοριστεί από τη Φορολογική Διοίκηση αφενός με βάση τα λεγόμενα τεκμήρια διαβίωσης, δηλαδή με βάση συγκεκριμένα ποσά, αντικειμενικά προσδιοριζόμενων, δαπανών διαβίωσης, που σύμφωνα με την εφορία αντιστοιχούν στις ετήσιες δαπάνες χρήσης κατοικιών, αυτοκινήτων και άλλων αντικειμένων μεγάλης αξίας κτήσης (σκαφών, αεροσκαφών κ.λπ.), αφετέρου με βάση τα λεγόμενα «τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων», που είναι κυρίως οι πραγματικές δαπάνες του φορολογούμενου για την αγορά ή άλλης μορφής απόκτησης ακινήτων και κινητών αντικειμένων μεγάλης αξίας, για την αποπληρωμή δανείων και την πραγματοποίηση δωρεών.

Υπερμετρη αύξηση

Αναμένεται λοιπόν φέτος να καταστεί πολύ συχνό το φαινόμενο, φορολογούμενος που ολοκληρώνει τη συμπλήρωση της φορολογικής δήλωσης και προχωρεί στο τελικό βήμα της ηλεκτρονικής υποβολής να διαπιστώνει ότι το εκκαθαριστικό που πρόκειται να εκδοθεί αν η δήλωση υποβληθεί οριστικά, θα είναι «χρεωστικό» και θα αναγράφει ένα υπέρογκο ποσό οφειλής. 

Η συνήθης αιτία για την οποία θα παρουσιάζεται συχνά αυτό το «φαινόμενο» είναι το γεγονός ότι τα τεκμήρια διαβίωσης που αντιστοιχούν στις κατοικίες, τα Ι.Χ. αυτοκίνητα και τυχόν άλλα περιουσιακά στοιχεία που δηλώθηκαν ως χρησιμοποιηθέντα από τον φορολογούμενο κατά το προηγούμενο έτος, μαζί με τυχόν πραγματικές δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, αποπληρωμής δανείων και πραγματοποίησης δωρεών που ο ίδιος ο φορολογούμενος δήλωσε και οι οποίες θεωρούνται κι αυτές «τεκμήρια», θα προσδιορίζουν το τελικό φορολογητέο εισόδημά του σε επίπεδο πολύ πιο υψηλό από το συνολικό δηλωθέν εισόδημα.

Ως εκ τούτου ο φόρος θα υπολογίζεται επί ενός ποσού εισοδήματος υπέρμετρα αυξημένου σε σύγκριση με το δηλωθέν και διαμορφώνεται σε απρόσμενα υψηλό επίπεδο. 

Αυτό που λείπει από κάθε φορολογούμενο, ο οποίος θα έρχεται αντιμέτωπος με μια τέτοια δυσάρεστη έκπληξη, είναι η γνώση για τον ακριβή τρόπο με τον οποίο η εφορία προσδιορίζει το φορολογητέο εισόδημά του, χρησιμοποιώντας τα τεκμήρια διαβίωσης και τις δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων. 

Αν ο φορολογούμενος γνωρίζει εκ των προτέρων τι τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα θα προκύψει εφόσον υποβάλει οριστικά τη δήλωσή του και γίνει αυτόματα η εκκαθάρισή της, τότε θα είναι προετοιμασμένος και θα μπορεί να λάβει και τα μέτρα του ώστε -ει δυνατόν- να αποτρέψει την υπερφορολόγηση η οποία θα προκύψει στην περίπτωση που το τεκμαρτό του εισόδημα είναι πολύ μεγαλύτερο από το δηλούμενο. 

Πώς προσδιορίζεται το τεκμαρτό εισόδημα

Παρουσιάζουμε, λοιπόν, παρακάτω, ένα προς ένα, όλα τα «βήματα» με τα οποία το πληροφοριακό σύστημα της Φορολογικής Διοίκησης προσδιορίζει το τεκμαρτό εισόδημα, κατά την αυτόματη εκκαθάριση κάθε φορολογικής δήλωσης:

Βήμα 1ο) Το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης.

Για κάθε φορολογούμενο ο οποίος κατά τη διάρκεια του εκάστοτε προηγούμενου έτους απέκτησε έστω και 0,01 ευρώ εισόδημα από οποιαδήποτε πηγή (π.χ. ακόμη κι από τόκους καταθέσεων, επιδόματα τέκνων κ.λπ.), η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει ότι ισχύει ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης:
* 3.000 ευρώ αν είναι άγαμος ή έγγαμος κι έχει επιλέξει να υποβάλει τη δήλωσή του χωριστά από τη σύζυγο ή τον σύζυγο 
* 2.500 ευρώ αν είναι έγγαμος κι έχει επιλέξει να υποβάλει κοινή δήλωση με τη ή τον σύζυγο.
Συνεπώς, σε κάθε περίπτωση ύπαρξης πραγματικού εισοδήματος προερχόμενου από οποιαδήποτε πηγή, το σύστημα ΤΑΧΙSnet καταλογίζει σε κάθε φορολογούμενο άτομο ποσό τεκμαρτού εισοδήματος 3.000 ή 2.500 ευρώ, σύμφωνα με τον διαχωρισμό που παρουσιάσαμε.
 
Βήμα 2ο) Υπολογισμός τεκμηρίου διαβίωσης για την κάθε κατοικία.

Το τεκμήριο διαβίωσης για την κύρια κατοικία που δηλώνει ο φορολογούμενος υπολογίζεται κλιμακωτά με βάση την επιφάνειά της, ως ακολούθως:
* μέχρι και 80 τ.μ. κύριοι χώροι, 40 ευρώ ανά τ.μ.
* από 81 τ.μ. μέχρι και 120 τ.μ. κύριοι χώροι, 65 ευρώ ανά τ.μ.
* από 121 τ.μ. μέχρι και 200 τ.μ. κύριοι χώροι, 110 ευρώ ανά τ.μ.
* από 201 τ.μ. μέχρι και 300 τ.μ. κύριοι χώροι, 200 ευρώ ανά τ.μ.
* από 301 τ.μ. και άνω κύριοι χώροι, 400 ευρώ ανά τ.μ.

Για τους βοηθητικούς χώρους της κύριας κατοικίας ισχύει τεκμήριο 40 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, ανεξάρτητα από το μέγεθος της επιφάνειας του ακινήτου. Όλα τα παραπάνω ποσά προσαυξάνονται κατά 40% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 2.800 έως 4.999 ευρώ το τ.μ. και κατά 70% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 5.000 ευρώ ανά τ.μ. και άνω.

Για τις μονοκατοικίες, τα παραπάνω ποσά λαμβάνονται υπόψη αυξημένα κατά 20%. Επίσης για τις δευτερεύουσες κατοικίες τα παραπάνω ποσά τεκμηρίου λαμβάνονται υπόψη μειωμένα κατά 50%. Τα τεκμήρια διαβίωσης για τις κατοικίες βαρύνουν τους φορολογούμενους είτε είναι οι ίδιοι ιδιοκτήτες των ακινήτων αυτών, είτε τα νοικιάζουν, είτε τους έχουν παραχωρηθεί δωρεάν.

Σε περίπτωση που ο φορολογούμενος έχει δηλώσει «φιλοξενούμενος» απαλλάσσεται από το τεκμήριο διαβίωσης για την κατοικία, καθώς αυτό βαρύνει τον «φιλοξενούντα».

Με παλαιές αντικειμενικές: Σημειώνεται ότι τα τεκμήρια διαβίωσης για τις κατοικίες θα υπολογιστούν κατά την εκκαθάριση των φετινών φορολογικών δηλώσεων με βάση τις παλαιές αντικειμενικές αξίες ακινήτων που ίσχυαν μέχρι 31-12-2021 και όχι με τις νέες αντικειμενικές που ισχύουν από την 1η-1-2022. Κι αυτό διότι ο υπολογισμός αφορά εισοδήματα του έτους 2021 κατά το οποίο ίσχυαν οι παλαιές αντικειμενικές αξίες.
 
Βήμα 3ο) Υπολογισμός τεκμηρίου για κάθε Ι.Χ. αυτοκίνητο.

Τα τεκμήρια διαβίωσης για τα επιβατικά Ι.Χ. αυτοκίνητα που κατέχουν οι φορολογούμενοι υπολογίζονται ως εξής:
* Για αυτοκίνητα μέχρι και 1.200 κ.ε. ισχύει τεκμήριο 4.000 ευρώ. 
* Για αυτοκίνητα μεγαλύτερα των 1.200 κ.ε. και μέχρι 2.000 κ.ε. προστίθενται 600 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά. 
* Για αυτοκίνητα άνω των 2.000 κ.ε. και μέχρι 3.000 κ.ε. προστίθενται 900 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά. 
* Για αυτοκίνητα άνω των 3.000 κ.ε. προστίθενται 1.200 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
 
Τα παραπάνω ισχύουν και για αυτοκίνητα μικτής χρήσης, καθώς και για αυτοκίνητα τύπου jeep.

Τα παραπάνω ποσά μειώνονται ανάλογα με την παλαιότητα του αυτοκινήτου, η οποία υπολογίζεται από το έτος πρώτης κυκλοφορίας του στην Ελλάδα, κατά ποσοστό 30% για χρονικό διάστημα κυκλοφορίας πάνω από 5 και μέχρι 10 έτη και κατά ποσοστό 50% για χρονικό διάστημα πάνω από 10 έτη.

Το τεκμήριο διαβίωσης για κάθε ηλεκτροκίνητο όχημα του οποίου η ισχύς μετράται αποκλειστικά με KW, ορίζεται σε 4.000 ευρώ ανεξαρτήτως ισχύος.

Στις περιπτώσεις εταιρειών ομόρρυθμων ή ετερόρρυθμων ή περιορισμένης ευθύνης ή ιδιωτικών κεφαλαιουχικών εταιρειών ή ανώνυμων ή αστικών καθώς και κοινωνιών και κοινοπραξιών που ασκούν επιχείρηση ή επάγγελμα, οι οποίες έχουν στην κυριότητά τους ή στην κατοχή τους ΕΙΧ το τεκμήριο που αναλογεί στους εταίρους, διαχειριστές, διευθύνοντες συμβούλους κ.λπ. δεν μπορεί να είναι ανώτερο από το μεγαλύτερο ποσό τεκμηρίου που προκύπτει από ένα αυτοκίνητο της εταιρείας. Το τεκμήριο που αναλογεί από αυτοκίνητο εταιρείας συμπληρώνεται στο όνομα του φορολογούμενου που τον βαρύνει.
Το τεκμήριο διαβίωσης δεν εφαρμόζεται για επιβατικά ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητα που διαθέτουν πιστοποιητικό αυθεντικότητας, καθώς και για επιβατικά αυτοκίνητα ειδικά διασκευασμένα για κινητικά ανάπηρους, με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67%.

Βήμα 4ο) Υπολογισμός τεκμηρίου για τη χρήση σκάφους αναψυχής.

Τα τεκμήρια διαβίωσης για τα σκάφη αναψυχής κλιμακώνονται ως εξής:
* Για μηχανοκίνητα σκάφη ανοικτού τύπου χωρίς χώρο ενδιαίτησης (ταχύπλοα και μη) ολικού μήκους μέχρι 5 μέτρα, η «αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης» ανέρχεται στο ποσό των 4.000 ευρώ. Για όσα έχουν μήκος πάνω από 5 μέτρα, το ποσό αυτό αυξάνεται κατά 2.000 ευρώ το μέτρο.
* Για ιστιοφόρα ή μηχανοκίνητα ή μικτά σκάφη με χώρους ενδιαίτησης, ολικού μήκους μέχρι και 7 μέτρα, η «αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης» ορίζεται στο ποσό των 12.000 ευρώ. Για τα ίδια σκάφη με μήκος πάνω από 7 και μέχρι 10 μέτρα προστίθενται 3.000 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω των 10 μέτρων και μέχρι 12 μέτρα προστίθενται 7.500 ευρώ ανά επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω των 12 μέτρων και μέχρι 15 μέτρα προστίθενται 15.000 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω των 15 μέτρων και μέχρι 18 μέτρα προστίθενται 22.500 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω των 18 και μέχρι 22 μέτρα προστίθενται 30.000 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Τέλος, για σκάφη πάνω από 22 μέτρα προστίθενται 50.000 ευρώ για κάθε επιπλέον μέτρο μήκους.

Τα ποσά της περίπτωσης αυτής μειώνονται 50% για τα πλοία αναψυχής που έχουν κατασκευαστεί ή κατασκευάζονται στην Ελλάδα εξ ολοκλήρου από ξύλο, τύπων «τρεχαντήρι», «βαρκαλάς», «πέραμα», «τσερνίκι» και «λίμπερτυ», που προέρχονται από την ελληνική ναυτική παράδοση.

Το τεκμήριο κάθε σκάφους μειώνεται ανάλογα με την παλαιότητα του κατά ποσοστό 15% αν έχει παρέλθει χρονικό διάστημα πάνω από 5 και μέχρι δέκα 10 έτη από τη χρονιά που νηολογήθηκε για πρώτη φορά και κατά 30% αν έχει περάσει χρονικό διάστημα πάνω από 10 έτη.

Τα παραπάνω ποσά μειώνονται κατά 50% για τα ιστιοφόρα σκάφη.
Για σκάφη με μόνιμο ναυτολογημένο πλήρωμα για ολόκληρο ή μέρος του έτους, στην παραπάνω δαπάνη προστίθεται και η αμοιβή του πληρώματος, ενώ τα σκάφη επαγγελματικής χρήσης δεν λαμβάνονται υπόψη για την επαγγελματική δαπάνη.
 
Βήμα 5ο) Υπολογισμός τεκμηρίου διαβίωσης για τη χρήση δεξαμενής κολύμβησης (πισίνας).

Για τις εξωτερικές δεξαμενές κολύμβησης, το τεκμήριο ορίζεται, κλιμακωτά, σε 160 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο μέχρι και τα 60 τετραγωνικά μέτρα και σε 320 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο για επιφάνεια άνω των 60 τετραγωνικών μέτρων.

Τα ανωτέρω ισχύουν και όταν η δεξαμενή είναι συναρμολογούμενη.

Προκειμένου για εσωτερική δεξαμενή κολύμβησης, τα παραπάνω ποσά αυτής της περίπτωσης διπλασιάζονται.

Προκειμένου για κοινόχρηστες πισίνες που βρίσκονται σε συγκροτήματα πολυκατοικιών, το τεκμήριο διαβίωσης επιμερίζεται στους ιδιοκτήτες των ακινήτων με βάση τα χιλιοστά κάθε διαμερίσματος στο οικόπεδο.
 
Βήμα 6ο) Υπολογισμός τεκμηρίου διαβίωσης για τη χρήση αεροσκάφους.

Το τεκμήριο διαβίωσης για αεροσκάφη, ελικόπτερα και ανεμόπτερα κυριότητας ή κατοχής του φορολογουμένου και των εξαρτώμενων μελών του και τους βαρύνουν, ορίζεται ως εξής:
α) Για ανεμόπτερα στο ποσό των 8.000 ευρώ.
β) Για αεροσκάφη με κινητήρα κοινό, εσωτερικής καύσης και στροβιλοελικοφόρα, καθώς και ελικόπτερα, στο ποσό των 65.000 ευρώ για τους 150 πρώτους ίππους ισχύος του κινητήρα τους, που προσαυξάνεται με το ποσό των 500 ευρώ για κάθε ίππο πάνω από τους 150.
γ) Για αεροσκάφη αεριοπροωθούμενα (JET) στο ποσό των 200 ευρώ για κάθε λίμπρα ώθησης. 
δ) Για τις Υπερελαφρές Πτητικές Αθλητικές Μηχανές (ΥΠΑΜ) στο ποσό των 20.000 ευρώ. 

Βήμα 7ο) Συνυπολογισμός τεκμηρίου διαβίωσης για τα δίδακτρα που καταβλήθηκαν σε ιδιωτικά σχολεία.

Τα δίδακτρα που καταβλήθηκαν ετησίως σε ιδιωτικά σχολεία στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης λαμβάνονται υπόψη κι αυτά για τον τεκμαρτό προσδιορισμό του εισοδήματος. Το ποσό των διδάκτρων που λαμβάνεται υπόψη είναι αυτό που έχει δηλώσει ο ίδιος ο φορολογούμενος στη φορολογική του δήλωση.

Βήμα 8ο) Συνυπολογισμός τεκμηρίου διαβίωσης και για τα ποσά μισθοδοσίας που καταβλήθηκαν σε οικιακούς βοηθούς, οδηγούς αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό προσωπικό. Τα ποσά των μισθών που τυχόν κατέβαλε ο φορολογούμενος σε οικιακούς βοηθούς, οδηγούς αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό οικιακό προσωπικό λαμβάνονται κι αυτά υπόψη για τον τεκμαρτό προσδιορισμό του εισοδήματος. Τα ποσά που λαμβάνονται υπόψη είναι αυτά που έχει δηλώσει ο φορολογούμενος στη δήλωσή του.
 
Βήμα 9ο) Άθροιση όλων των ποσών των τεκμηρίων διαβίωσης που υπολογίστηκαν στα προηγούμενα βήματα. Τα ποσά των τεκμηρίων διαβίωσης όπως προσδιορίστηκαν στα προηγούμενα βήματα αθροίζονται. Το ποσό αθροίσματος που προκύπτει αποτελεί το συνολικό εισόδημα που βαρύνει τον φορολογούμενο σύμφωνα με το σύστημα των τεκμηρίων διαβίωσης.
 
Βήμα 10ο) Προσθήκη στο συνολικό εισόδημα που προέκυψε με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης και των ποσών των πραγματικών δαπανών που κατέβαλε ο φορολογούμενος το προηγούμενο έτος για την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων. Στο άθροισμα των ποσών των τεκμηρίων διαβίωσης, όπως αυτό έχει προκύψει με βάση τα προηγούμενα 9 βήματα, πρέπει στη συνέχεια να προστεθούν και τα ποσά που κατέβαλε ο φορολογούμενος το προηγούμενο έτος για την αποπληρωμή δανείων, πιστωτικών καρτών, για δωρεές χρηματικών ποσών άνω των 300 ευρώ σε ιδιωτικούς φορείς, για αγορές ομολόγων, εντόκων γραμματίων, μετοχών, αμοιβαίων κεφαλαίων και λοιπών επενδυτικών προϊόντων, για τυχόν αγορές ακινήτων, αυτοκινήτων και λοιπών κινητών περιουσιακών στοιχείων αξίας άνω των 10.000 ευρώ. Το νέο αυτό άθροισμα που προκύπτει είναι το τελικό συνολικό τεκμαρτό εισόδημα που βαρύνει τον φορολογούμενο.

Προστιθέμενη διαφορά

Το τεκμαρτό εισόδημα που προκύπτει από τα προηγούμενα 10 βήματα πρέπει στη συνέχεια να συγκριθεί με το συνολικό ετήσιο πραγματικό εισόδημα του φορολογουμένου από όλες τις πηγές (με το άθροισμα των επιμέρους εισοδημάτων από μισθούς, συντάξεις, επιδόματα, ακίνητα, επιχειρήσεις, αγροτικές εκμεταλλεύσεις, τόκους, υπεραξίες μετοχών, ομολόγων κ.λπ.).

Σε περίπτωση κατά την οποία το τεκμαρτό εισόδημα είναι μεγαλύτερο του πραγματικού, η επιπλέον διαφορά φορολογητέου εισοδήματος (η «προστιθέμενη διαφορά τεκμηρίων») που προκύπτει φορολογείται ως εξής:

– Ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, εφόσον τουλάχιστον το 50,01% του συνολικού δηλωθέντος εισοδήματος προέρχεται από επιχειρηματική δραστηριότητα, ακίνητη περιουσία ή και κινητές αξίες. Σε κάθε τέτοια περίπτωση, το άθροισμα του δηλούμενου εισοδήματος από επιχειρηματική δραστηριότητα και της πρόσθετης διαφοράς εισοδήματος που προέκυψε από τα τεκμήρια φορολογείται με συντελεστές 9% μέχρι τα 10.000 ευρώ, 22% από τα 10.001 μέχρι τα 20.000 ευρώ, 28% από τα 20.001 έως τα 30.000 ευρώ, 36% από τα 30.001 έως τα 40.000 ευρώ και 44% πάνω από τα 40.000 ευρώ. Επιπλέον, επιβάλλεται και προκαταβολή φόρου έναντι του επόμενου έτους, η οποία υπολογίζεται με συντελεστή 55% επί του κύριου φόρου εισοδήματος.

-Ως εισόδημα από γεωργική δραστηριότητα, εφόσον τουλάχιστον το 50,01% του συνολικού δηλωθέντος εισοδήματος προέρχεται από γεωργική δραστηριότητα. Σε κάθε τέτοια περίπτωση, το άθροισμα του δηλούμενου εισοδήματος από γεωργική δραστηριότητα και της πρόσθετης διαφοράς εισοδήματος που προέκυψε από τα τεκμήρια φορολογείται με συντελεστές 9% μέχρι τα 10.000, 22% από τα 10.001 έως τα 20.000 ευρώ, 28% από τα 20.001 έως τα 30.000 ευρώ, 36% από τα 30.001 έως τα 40.000 ευρώ και 44% πάνω από τα 40.000 ευρώ. Επιπλέον, επιβάλλεται και προκαταβολή φόρου έναντι του επόμενου έτους, η οποία υπολογίζεται με συντελεστή 55% επί του κύριου φόρου εισοδήματος.

-Ως εισόδημα από μισθωτή εργασία, με αφορολόγητο όριο από 8.636 ευρώ τουλάχιστον, εφόσον ο φορολογούμενος:
α) έχει αποκτήσει εισόδημα που προέρχεται είτε αποκλειστικά ή κατά ποσοστό άνω του 50% από μισθούς ή συντάξεις ή δεν έχει εισόδημα από καμία κατηγορία ή είναι εγγεγραμμένος στο μητρώο ανέργων του ΟΑΕΔ. 
β) έχει αποκτήσει εισόδημα μόνο από κεφάλαιο (από τόκους, ακίνητα κ.λπ.) ή και από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου και το τεκμαρτό του εισόδημα δεν υπερβαίνει το ποσό των 9.500 ευρώ.
γ) έχει αποκτήσει εισόδημα έως 6.000 ευρώ από περιστασιακή απασχόληση και το συνολικό τεκμαρτό του εισόδημα δεν υπερβαίνει το ποσό των 9.500 ευρώ.